ŞEMA TERAPİYE GÖRE UYUMSUZ EBEVEYN MODLARI

                                                                                             Şema Terapiye Göre Uyumsuz Ebeveyn Modları
Şemalar, kişinin hem kendisini hem de çevreyi ve çevrede olup biten her şeyi anlamlandırma biçimi demektir. Çocukluk deneyimlerimiz şemalarımızın oluşmasına etki eder. Şema terapi, bireylerin şemaları üzerinde çalışır. Kalıplaşmış şemaları çözümleyip yeniden yapılandırmayı hedefler. 
    Şema terapide yer alan ve önemli bir konumu olan diğer kavram ise moddur. Şema terapiye göre bir bireyde çokça şema bulunmaktadır ve o anda tepki vermeye sebep olup davranışa dönüşen yani aktif olan şemayı mod olarak tanımlayabiliriz. Günlük hayat döngüsü içinde tepki veya davranış oluşurken öncelikle girdi ile şemalar tetiklenir ve bu tetiklenme sonucu oluşan ilk tepki moddur. Modlar sabit değillerdir. Günlük yaşantıda sıklıkla değişebilirler. Şemalar gibi modlar için de çocuklukta kazanılan deneyimler sonucu kazanıldığı söylenebilir. 
Sağlıklı ve sağlıksız modlar bulunmaktadır. Sağlıklı modlar, kişinin gereksinimleri ve duygusal iyi oluşuna katkı sağlarken; sağlıksız modlar, genellikle kişinin olumsuz düşünce ve duygusal reaksiyonlarına sebep olur. Bu modlar çocukluk çağı deneyimleriyle ortaya çıkabilir ve yetişkinler döneminde de etkisini sürdürebilir. 
İnsanların çocuk, yetişkin ve ebeveyn modları gibi farklı modları bulunmaktadır. Özellikle "ebeveyn modları," kişinin kendine ve başkalarına yönelik olumsuz inançları ve davranışları içerebilir. Uyumsuz ebeveyn modları, kişinin ilişkilerini olumsuz etkileyebilir, düşük özsaygıya yol açabilir ve genel psikolojik refahı olumsuz etkileyebilir. Bu modları tanımak ve anlamak, şema terapinin bir parçası olarak kişinin bu negatif kalıpları değiştirmesine yardımcı olabilir. Şema terapinin amaçlarından biri de bu modları fark ettirerek uyumlu olanlarla değişimini sağlamaktır. Her bireyde yer alan bu modların sağlıklı hal alabilmesi yaşam doyumunu arttıracaktır. Bu sebeple bu konuda terapi almak kıymetlidir. 
Uyumsuz ebeveyn modları da alt dallara ayrılmaktadır. 
1)    Cezalandırıcı Ebeveyn
Cezalandırıcı Ebeveyn Modunda kişi, kendinin veya başkalarının cezalandırmayı veya suçlamayı hak ettiğini düşünür. Bu modda genellikle kişi iç sesi yoluyla kendini suçladığı, eleştirdiği içsel bir deneyim yaşar. Günlük hayatta kendini ve başkalarını suçlayan bir dile sahiptir.  Bu modun oluşmasında çocuklukta yaşanan fiziksel, duygusal ihmal veya istismar deneyimlerinin rol oynadığı düşünülür. Çocukluk döneminde edinilen olumsuz deneyimler, kişinin kendine yönelik olumsuz inançlar ve cezalandırıcı bir içsel ses geliştirmesine neden olabilir. 
Cezalandırıcı ebeveyn modundaki kişinin düşük bir özsaygıya sahip olması muhtemeldir. Ayrıca, çevresindeki insanlarla ilişkilerinde de sorunlar yaşayabilir çünkü bu mod onların suçlanmayı hak ettiğine dair inançlarını beslemesi sebebiyle kişilerin çevrelerinde onları istismar etme eğilimde olan insanlar sıklıkla bulunmaktadır.
Cezalandırıcı ebeveyn modu içe dönük ve dışa dönük olarak ikiye ayrılmaktadır. Buradaki ayrım kriteri bu modun oluşturduğu tepkinin kime yönelik olduğuyla ilgilidir. Kişi eğer bu cezalandırıcı tutumu kendisine sergiliyorsa, örneğin küçük yanlışlar için kendini çok fazla suçluyor veya hiçbir sebep yokken kötü olduğunu dile getirerek kendisini aşağıya çekiyorsa cezalandırıcı ebeveyn modunun aktif olduğunu söylemek mümkündür. Dışa dönük cezalandırıcı ebeveyn modunda ise bu tutumu çevresine karşı sergiler. Genellikle sivri dilli, eleştirel oldukları dile getirilebilir. 

2) Talepkar Ebeveyn
Talepkar ebeveynin en önemli ve en belirgin özelliği özetle mükemmeliyet olabilir. Mükemmel olmak, en yüksek seviyeye ulaşmak, yüksek statü için çalışmak, her şeyin düzenli olması gibi özellikler talepkâr ebeveyn moduna dair özelliklerdir. Kişi duygularını açmayı tercih etmez ve içinden geldiği gibi davranmak yerine belirli kurallar ve kalıplara dahil olarak kendini baskılar. Talepkar modda bahsedilen talepler duygusal ve başarı odaklı olmak üzere iki türdedir. Başarı odaklı modda gerçek dışı bir akademik ve hayat başarısı beklentisi vardır. Burada bahsedilen başarı yalnızca bunlardan ibaret değildir. Aynı zamanda fiziksel mükemmellik, beden algısı gibi konular da başarı odaklı talepkâr modlar sınıfına girmektedir. Duygusal modda ise istekleri dile getirememe, kendini baskılama, davranışları kontrol altında tutma gibi tepkiler görülebilir. 
Talepkar ebeveyn modu da cezalandırıcı ebeveyn modu gibi kendi içinde ikiye ayrılır. Bunlardan ilki içe dönük talepkâr ebeveyn modudur. Bu modda bireyin yüksek beklentisi kendisindendir. Diğer bireyleri öncelikte tutarak genellikle kendinden fedakarlık etmektedir. Alçakgönüllü olduğu söylenebilir. Kendisinden her zaman en iyiyi, en mükemmeli ister. Diğer bireyleri mutlu etmek ve onların gözünde de en iyi olmak önemlidir. Dışa dönük talepkâr ebeveyn modu da bir diğer moddur. Bu modda bireyin yüksek beklentisi çevresindendir. Çevresinin kendisine karşı iyi ve verici olmasından ziyade burada kastedilen çevresinden başarı, en iyi olma beklentisidir. Çevresine başarılı olması için baskı yaptığı söylenebilir. 
Yukarıda açıklanan modlar uyumsuz ebeveyn modlarıdır ve kişinin olumsuz davranışlarının oluşmasında rol oynamaktadır. Bu sebeple bu gibi davranışların fark edilmesi durumunda bir terapistten psikolojik destek almak çok kıymetlidir. Ventus Eğitim Danışmanlık bu süreçte size şema terapi uzmanlarıyla destek olmaya hazır. Bizimle iletişime geçebilirsiniz.